Jak rozwijać u dziecka umiejętności społeczne?

Umiejętności społeczne kształtują się od najwcześniejszych chwil, od momentu kontaktu ze światem. Ich pojawianie się i wyodrębnianie jest ciągłym procesem. Warto znać podstawowa wiedzę na temat rozwoju społeczno-emocjonalnego, aby mądrze wspierać dziecko. Nasze oczekiwania powinny być dostosowane do możliwości pociechy. Zbyt wysokie standardy spowodują, że dziecko będzie się frustrowało i może wykształcić w sobie przekonanie, ze jest niewystarczająco dobre. Zbyt niskie oczekiwania z kolei mogą utwierdzać dziecko w przeświadczeniu, że jest słabe i nie da sobie rady z najmniejszymi przeciwnościami losu.

Czym są umiejętności społeczne?

Są to rożnego rodzaju kompetencje, predyspozycje oraz wynikające z nich zachowania, które pomagają jednostce odnosić sukces w życiu społecznym. Sukcesem tutaj można nazwać możliwość zaspokojenia potrzeb interpersonalnych. Krótko mówiąc – wiem jak mogę się zachować w określonych sytuacjach tak, aby mi to służyło oraz wpływało na tworzenie relacji z innymi osobami. Możemy wymienić szereg umiejętności szczegółowych, które składają się na umiejętności społeczne. Według Michaela Argyla* można do nich zaliczyć np. umiejętności odbierania i przekazywani informacji (werbalnych i niewerbalnych), udzielania gratyfikacji i wsparcia, współodczuwania i rozumienia punktu widzenia innej osoby, rozwiązywania problemów, prezentowania siebie, bycia asertywnym. Myślę, że łatwo wysnuć wniosek, że umiejętności społeczne są nam niezbędne do efektywnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Co może robić rodzic, żeby kształtować umiejętności społeczne swojego dziecka?

W pierwszych latach życia szczególnie ważna jest tworząca się więź z opiekunem. Ta relacja będzie później wzorcem wchodzenia w kontakty z innymi osobami. Na tym etapie obecność, uważność, umiejętność spontanicznej zabawy jest na wagę złota, jest tym co wspiera rozwój kompetencji społecznych takich jak komunikacja, teoria umysłu czy regulacja emocji. Rodzic tworząc bezpieczną przestrzeń, nazywając emocje i akceptując dziecko takim jakie ono jest – z mocnymi i słabszymi stronami – pomaga mu rozwijać samoświadomość, która w późniejszym czasie będzie kompasem dbania o siebie, zaspokajaniem swoich potrzeb i adekwatnego reagowania w sytuacjach społecznych.

Rola nauczyciela w procesie rozwoju kompetencji emocjonalno-społecznych

Nauczyciele również pełnią ważną rolę w tym procesie. W przedszkolu czy w szkole dorośli wprowadzają dzieci w świat interakcji, które stają się coraz bardziej skomplikowane. Mogą modelować swoim zachowaniem i postawą to, co chcą przekazać młodym ludziom. Organizując różnego rodzaju zajęcia o emocjach, rozwiązywaniu konfliktów czy tolerancji pokazują jak można radzić sobie w sytuacjach społecznych. Warto, aby nauczyciele byli otwarci na rozmowę i przyjazny kontakt wtedy, gdy dziecko przychodzi z prośbą o pomoc bo np. nie może dogadać się z rówieśnikiem. Ideą wartą szerzenia jest również otwarta rozmowa z dziećmi w kręgu o tym co przeżywają i jak czują się w grupie rówieśniczej. Dostępne są na rynku szkolenia, które wyposażają nauczycieli w szereg zabaw i aktywności dzięki którym mogą jeszcze lepiej wspierać swoich podopiecznych.

Zajęcia rozwijające umiejętności społeczne i komunikacyjne

Czasem okazuje się, że wsparcie jakie otrzymuje dziecko jest niewystarczające. Być może rozwija się ono według innego wzorca np. w spektrum autyzmu, ma fobię społeczną, trudną sytuację rodzinną, przeszło jakieś traumatyczne doświadczenia. Każda z tych sytuacji będzie wymagała odpowiedniego podejścia. Dla niektórych dzieci pomocne mogą okazać się treningi umiejętności społecznych – TUS – dla innych zajęcia terapeutyczne indywidualne. Wszystko zależy od możliwości i zainteresowań dziecka. Zawsze warto szukać zajęć i aktywności odpowiadających na realne potrzeby dziecka.

*Cytat pochodzi z: „Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych” K. Martowska, Wyd. Liberi Liberi, 2012